Ermenistan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Badalyan, geçtiğimiz hafta sosyal medya vasıtasıyla yaptığı bir paylaşımda Ermenistan’ın Şanghay İşbirliği Örgütü’ne katılma isteğinde olduğunu ifade etmiştir.[1] Dışişleri Bakanı Mirzoyan’ın resmi Çin ziyaretinin ardından gelen bu açıklama, Ermenistan’ın dünyaya açılma ve “çok vektörlü” dış politika hedeflerinin bir diğer yansıması olarak basında yerini almıştır.

Bilindiği üzere Ermenistan, Azerbaycan ile barış antlaşması imzalanması sürecinde, bölgede etken aktör olarak gördüğü Rusya’dan zaman içinde uzaklaşmaya başlamıştır. Barış süreci açısından Ermenistan’ın istediği ve hatta ihtiyaç duyduğu tavrın karşıtı bir rol benimseyen Rusya, müzakerelerde dışarıda bırakılarak bölge meseleleri yine bölge içinde mutabakata bağlanmıştır. Mutabakatın imza ile taçlanması için ise ihtiyaç duyulan somut hareketlerin varlığı elzemdir.

Ekonomik olarak önemli nitelikler barındıran Ermenistan-Rusya ilişkilerinin günümüzde vardığı durum, Ermenistan’ın Batı’ya açılma ihtiyacını hiç olmadığı kadar artırmış görünmektedir. Bu yöndeki çabalar kendini daha önce başka uluslararası kuruluşlara katılmak olarak göstermiştir. Hâlihazırda Rusya’nın da üye devlet olarak bulunduğu Avrasya Ekonomik Birliği’ne (AEB) üye olan Ermenistan, geçtiğimiz aylarda Avrupa Birliği’ne de üye olmak için ülke içinde ve dışında yoğun çalışmalarına başlamıştır. Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Kallas ile devamlı görüşmeler gerçekleştiren Ermenistan yetkilileri, ülke dâhilinde yasal süreci de başlatmış olup mecliste bu konu defaatle görüşülmüştür.[2] Ermenistan ile AB ilişkileri, yürütülen süreçler ışığında, tarihteki en yakın dönemini yaşamaktadır. Ne var ki, AB’nin vadettikleri Ermenistan’ın ekonomik kıskaçtan çıkıp arzuladığı ticari ilişkilere ulaşması için oldukça yetersiz görünmektedir. Hatırlamakta fayda vardır ki; Trump yönetiminin USAID hakkında verdiği fonlarda neredeyse %90 kesintiye gidilmesi kararı sonrası diaspora yanlısı ve barış karşıtı Radio Free Europe’un (Azatutyun Radiokayan) da yardımı kesilmiştir. Kallas kesinti sonrası yaptığı açıklamada Radio Free Europe için AB’nin USAID kadar fon sağlamasının imkânsız olduğunu vurgulamıştır.[3]

Bu kapsamda Ermenistan’ın BRICS ile ilişkileri de dikkat çekicidir. BRICS’in çeşitli organizasyonlarına katılım sağlayan Ermenistan, gözlemci üye olma isteğini dile getirmiştir. Ermenistan’ın, BRICS’in sağlayacağı imkânları ve iş birliği olanaklarını değerlendirme ümidi barındırdığını söyleyen Bakan Mirzoyan, aynı açıklamasında Şanghay İşbirliği Örgütü’nün organizasyonlarına da aynı sebeplerle katılım gösterildiğini belirtmiştir.[4]

Görüldüğü üzere Ermenistan, içinde bulunduğu ekonomik darboğazdan çıkış için ilgili bütün uluslararası kuruluşlar ile çeşitli seviyelerde ilişkiler kurmaya çalışmaktadır. AEB’ye hâlihazırda üye olan Ermenistan’ın AB’ye üyelik hususunda gösterdiği çaba Rusya’nın tepkisine yol açmaktadır. Rus yetkililer aynı anda hem AB hem de AEB’ye üyeliğin mümkün olmadığından bahisle Ermenistan’ın “çok vektörlü” olarak adlandırılan garip dış politika anlayışına menfi bir şerh düşmüşlerdir.[5]

Hindistan ve Çin eksenli BRICS ile tesise çalışılan ilişkiler, Ermenistan’ın çabalarının bir diğer yansımasıdır. Bilindiği üzere Hindistan, Ermenistan’a büyük miktarlarda silah satarak askeri destek sağlamaktadır. 2. Karabağ Savaşı sonrası bölgede kurulmaya çalışılan barış ve refah ortamı için tehlike arz eden bu alışveriş stratejik ortaklık kılıfı ile meşrulaştırılmaya çalışılmaktadır. Ermenistan’ın Hindistan ile ilişkileri mevzubahis barış süreci ile çelişkili şekilde ilerlemeye devam etmektedir. BRICS’in bir diğer önemli ülkesi Çin ise Ermenistan için siyasi dengeler açısından bir alternatif olarak değerlendirilebilir. Fakat hiçbir iş birliği, Ermenistan’ın ticari ve ekonomik açılımını sağlayacak kadar kuvvetli düzeye ulaşamamıştır.

Bölgede yürütülen barış süreci ve Türkiye ile ilişkiler bakımından ilerletilmeye çalışılan normalleşme süreci şüphesiz Ermenistan için en sağlam ve makul seçenektir. Paşinyan’ın Türkiye’ye gerçekleştirdiği resmi ziyaret, normalleşme süreci için önemli bir adımdır. Azerbaycan ile barış antlaşması metni üzerinde de mutabakat sağlandığı bilinmektedir. Yani Ermenistan, uluslararası kuruluşlar ile tesis etmeye çalıştığı ilişkilerin yanında bölgede de istediği ekonomik desteği sağlayabilmek için çalışmalarda bulunmaktadır.

Sonuç itibariyle, her ne kadar “çok vektörlü” dış politika anlayışı gereğince birçok uluslararası kuruluşun kapısı aşındırılsa da Ermenistan için arzulanan refah; nihai olarak bölgenin barış, refah ve istikrarından geçmektedir. Normalleşme süreci için somut adımlar atılması, barış antlaşmasının imzalanması için Anayasa değişikliği başta olmak üzere Azerbaycan’ın haklı ve hukuk temelli isteklerinin yerine getirilmesi ve bu olumlu adımların sonunda Türkiye ile sınırların açılması sonucu Ermenistan, uzaklarda aradığı refah ve istikrara kavuşabilecektir. Söz konusu adımlar ve bölge ülkeleri tarafından istenilen düzenin tesis edilmesi, Ermenistan’ın ekonomik yalnızlık ve darboğazının tek gerçekçi çözümüdür.

*Görsel: The Shanghai Cooperation Organization