Hastalığı sebebiyle görev yapamaz hale gelen Türkiye Ermenileri (İstanbul Ermeni) Patriği II. Mesrop Mutafyan, 2016 yılında İstanbul Ermeni Patrikhanesi Ruhaniler Genel Meclisi tarafından emekli edilmişti. II. Mesrop’un emekli edilmesi sonrasında Almanya’daki Ermenilerin eski ruhani önderi Başepiskopos Karekin Bekçiyan değabah (Tr. kayyum – geleneksel adıyla “patrik kaymakamı”) seçilmiş ve bir Müteşebbis Heyet oluşturulmuştu (Kayyum ve Müteşebbis Heyet, patrik seçimi sürecini yönetmekle sorumlular). Kayyum seçilmesi ve Heyetin oluşturulması sonrasında patrik seçiminin yapılması için, gerekli idari temaslar tamamlanmadan, kendiliklerinden tarihler belirlenmişti: 10 Aralık 2017’de yeni patriği seçecek delegeler seçilecek, 13 Aralık 2017’de ise bu seçilen delegeler yeni Türkiye Ermenileri Patriğini seçeceklerdi. Bu arada basında çıkan haberlere göre, kısa bir süre içinde, seçmen listelerinin oluşturulması gibi süreçlerin uzun sürmesi sebebiyle seçimin daha geç bir tarihe sarkacağı tahmin edilmeye başlanmıştı. Nitekim tahmin edilen oldu ve seçim konusunda öngörülen tarihlerde seçimler gerçekleşemedi. Şu anda patrik seçiminin hangi tarihte gerçekleştirileceğine dair tahminde bulunmak mümkün değildir.

İdari süreçlerin tamamlanamaması dışında seçim tarihlerinin tutturulamamasında Başepiskopos Bekçiyan’ın ve Müteşebbis Heyetin payı göz ardı edilemez. Daha önceki bir yazımızda değindiğimiz gibi,[1] “… çeşitli kanallarla, geçmişte ve günümüzde sergilediği tutumundan dolayı hem Başepiskopos Bekçiyan’dan hem de Müteşebbis Heyetin bazı üyelerinden rahatsızlık duyulduğu  ve onların mevcut konumlarının uygun bulunmadığı görüşü basında yer almıştır”. Çıkan haberlere göre resmi yetkililerce, “Başepiskopos Bekçiyan’ın kayyum olarak kabul edilmediğini ve patrik seçimine başka bir formülle gidilmesinin faydalı olacağı bildirilmiştir.” Bunun üzerine Müteşebbis Heyet başkanı ve diğer üç heyet mensubu istifa etmiştir. Ancak Başepiskopos Bekçiyan, kayyum sıfatı konusunda resmi yetkililerden herhangi bir geri dönüş almamış olmasına rağmen bu görevi sürdürmeye başlamıştır.

Başepiskopos Bekçiyan bununla da kalmamış, 2010 yılından patrikhaneyi yönetmek amacıyla atanmış olan Patrik Genel Vekili Başepiskopos Aram Ateşyan’ı, patrik seçim sürecine engel oluyor bahanesiyle, istifaya zorlamaya kalkmıştır. Başepiskopos Ateşyan, Devletten herhangi bir resmi belge gelmediğini belirterek istifa etmeyeceğini ifade etmiştir. Bunun üzerine Başepiskopos Bekçiyan başkanlığında toplanan Patrikhanenin Ruhaniler Genel Meclisi’nde 28 Haziran’da yapılan bir oylamada, Başepiskopos Ateşyan’a karşı tartışmalı bir görevden alma kararı çıkmıştır. Diğer taraftan, resmi makamlar nezdinde Başepiskopos Aram Ateşyan halen Patrik Genel Vekili olarak görülmektedir.

Başepiskopos Bekçiyan daha da ileriye giderek, Patrikhanenin seçilmiş kayyumu olarak, aynı zamanda yeni bir patrik seçilene kadar tüm patrik yetkilerine sahip olduğunu iddia etmeye başlamıştır. Patrikhanenin Ruhaniler Genel Meclisi’nde bu yönde 28 Haziran’da (yani Başepiskopos Ateşyan’ın görevden alınması kararıyla aynı tarihte) çıkan bir karar, Başepiskopos Bekçiyan’ın bu konuda eline güçlendirmiştir. Türkiye karşıtı Diaspora Ermenilerinin bakış açısını yansıtan hem yurtiçi hem de yurtdışındaki bazı basın organları ise, bu süreç boyunca Başepiskopos Bekçiyan’ın bu iddiasını destekler nitelikte yayınlar yapmışlardır. Bu yayınlarda Patrik Genel Vekili Ateşyan sürekli olarak yerilmiş, Başepiskopos Bekçiyan sürekli olarak övülmüş ve Devletin patrik seçiminin yapılmasına müdahale ettiği ve engellediği iddia edilmiştir.

Son olarak ise Başepiskopos Bekçiyan, patrik seçiminde aday olacağını beyan etmiştir. Yani Bekçiyan bir yandan tüm patrik yetkilerine sahip olduğunu ve patrik seçimini yönetmekle sorumlu olduğunu iddia etmekte, bir yandan da düzenlemekle sorumlu olduğu seçimlerde aday olduğunu ifade etmektir. Buradaki bariz çıkar çatışması ise Bekçiyan’ı destekleyen basın organları tarafından hiçbir şekilde dillendirilmemektedir.

İstanbul Ermeni Patrikhanesi Türkiye Cumhuriyeti’nin kurumlarından birisidir. Cumhuriyetin kurulmasından bu yana Türkiye Ermenileri Patrikleri resmi makamlarla uyum içinde Patrikhane geleneklerine göre seçilmiştir. Ayrıca basında çıkan haberlere göre, yeni bir patrik seçilmesi konusunda üst düzey resmi mutabakat olduğu da teyit edilmiştir. Dolayısıyla Devletin patrik seçimini engellemeye veya Türkiye Ermenilerini yeni bir patrikten mahrum etmeye çalıştığını ima etmeye çalışmak doğruyu yansıtmayan art niyetli bir çaba olmaktadır. Türkiye karşıtı Diaspora söylemini benimseyen bazı basın organlarını arkasına alan Başepiskopos  Bekçiyan, patrik seçim süreci konusunda inatla resmi yetkililerle kavga etmeyi tercih etmekte ve dolayısıyla da patrik seçim sürecinin tıkanmasına yol açmaktadır. Mevcut durum, esas görevi kayyumluk yapmak olan, ancak seçilmeden patrik gibi davranmaya çalışan Başepiskopos Bekçiyan’ın ve onun destekçilerinin işine gelmektedir. Mevcut durumda patrik seçimi Türkiye’nin Ermeni topluluğunun dini ihtiyaçlarını cevap verecek bir mesele olmaktan çıkmıştır. Mevcut durum, Başepiskopos Bekçiyan ve onun destekçileri için Diaspora etkisini Türkiye’ye yayma çabasını içeren adeta bir iktidar mücadelesine dönüşmüştür.

Sonuç olarak Türkiye Ermenileri Patriği seçiminin neden yapılmadığının sorumluluğunun Devlette değil, patrik seçimi konusunda Devletle kavga etmeyi tercih edenlerde aranması yerinde olacaktır.

*Fotoğraf: İstanbul Ermeni Patrikhanesi (www.turkiyeermenileripatrikligi.org)