Azerbaycan ve Ermenistan arasında devam eden sınır anlaşmazlığı, bölgesel istikrarı olumsuz etkileyen en önemli sorunlardan biridir. O sebeple sınır belirleme süreci hem bölgesel hem de uluslararası düzeyde önem taşımaktadır.  

Azerbaycan ve Ermenistan arasında sınırın belirlenmesi ve sınır güvenliğine ilişkin protokole uygun olarak iki ülkenin komisyonlarınca gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda 30 Ağustos 2024 tarihinde sınırların belirlenmesi yönünde anlaşmaya varıldığı duyurulmuştu. Komisyonlar tarafından kabul edilen düzenleme neticesinde iki devlet de iç prosedürlerin uygulanmasına başladı. Bu amaçla söz konusu düzenleme 5 Eylül’de Ermenistan hükümeti tarafından kabul edilmeden önce incelenmesi için[1] Ermenistan Anayasa Mahkemesi’ne gönderildi.

24 Eylül 2024 tarihinde Ermenistan Anayasa Mahkemesi, Azerbaycan-Ermenistan sınır belirleme komisyonları düzenlemesinin anayasaya uygunluğunu tartışmak amacıyla kapalı bir oturum yaparak sonuca vardı ve neticede sınır değişikliğine ilişkin protokolün Ermenistan Anayasası’na uygun olduğunu açıkladı.[2]

Anayasa Mahkemesi tarafından verilen karar sonucunda, her ne kadar Ermenistan muhalefeti nezdinde Bağımsızlık Bildirgesi, Ermenistan Anayasası’nın mütemmim cüzü olarak görülüyor olsa da Ermenistan Anayasa Mahkemesi’nin bu kararla Bağımsızlık Bildirgesi’nin mutlak otoritesini hukuken reddettiği düşünülebilir. Bununla birlikte hükümet tarafından kabul edilen kararın usul gereği Anayasa Mahkemesi’nin onayına sunulmuş olması Azerbaycan’ın Anayasa değişikliği taleplerinde haklı endişelerinin olduğunun da bir göstergesi olarak yorumlanabilir. Zira Zürih Protokolleri sürecinin Anayasa Mahkemesi kararı nedeniyle akamete uğradığı göz önünde bulundurulduğunda, Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanması beklenen barış anlaşmasının istikbalinin Ermenistan Anayasa Mahkemesi kararına bağlı olması Azerbaycan tarafından güvenilirlik endişesi doğurmaktadır.

Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi’nin son kararı yerinde olmakla birlikte geçmiş tecrübeler Ermenistan Anayasası’nın barış anlaşması sürecinde Azerbaycan tarafı için engel oluşturabileceği endişelerini tamamen ortadan kaldıramamaktadır. O sebeple Bağımsızlık Bildirgesi’nin Anayasa’nın ayrılmaz parçası olmadığını ifade eden bir içtihat ortaya çıkmadığı sürece Anayasa Mahkemesi’nin sınır anlaşması ve genel itibariyle barış sürecine dair verdiği bütün kararlar, yerinde olsun ya da olmasın, şüpheleri ortadan kaldıracak nitelikte olamayacaktır.