2009 yılında Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan ve Türkiye’nin imzalamış olduğu Nahçıvan Antlaşması ile Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi adını alan, 2021’de ise iş birliğini bir üst boyuta taşıyarak Türk Devletleri Teşkilatı’na dönüşen organizasyon; beş asil (Türkiye, Azerbaycan, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan) ve üç gözlemci üyeden (KKTC, Türkmenistan, Macaristan) oluşmaktadır. İlk zirvesini 2011 yılında Kazakistan’da gerçekleştiren organizasyon, 11. zirvesini de 6 Kasım tarihinde Kırgızistan’da düzenlemiştir. Zirve süresince birçok antlaşma[1] ve zirve sonunda da bir bildiri imzalanmıştır.
Türk Devletleri Teşkilatı’nın son zirvesinin teması “Türk Dünyasının Güçlendirilmesi: Ekonomik Entegrasyon, Sürdürülebilir Kalkınma, Dijital Gelecek ve Herkes için Güvenlik” olarak belirlenmiştir. Zirve sonunda imzalanan “Bişkek Bildirisi” ile iş birliği alanlarındaki etkin faaliyetlerin devam edeceği belirtilmiş; yapılan işlerden memnuniyet duyulduğu ve yapılacak iş birliklerine dair çalışmaların başladığı da ayrıca ifade edilmiştir. Bildiride AB dönem başkanı olan Macaristan’da 2025 yılında düzenlenecek olan Gayriresmi Zirvenin de bahsi geçmiş, bu zirvenin Türk Dünyası ve AB arasındaki ilişkiler için de olumlu bir gelişme olacağı ifade edilmiştir. Gazze’de yaşanan insani problemler ayrıca kınanmış ve barış için Türk Devletleri Teşkilatı olarak adil ve kalıcı bir çözüme duyulan ihtiyaç yinelenmiştir. Üye devletler arasındaki ekonomik iş birliğinin geliştirilmesi için çalışılacağı, karşılıklı gümrük ve ticaret antlaşmalarının yapıldığı ve yapılmaya devam edileceği belirtilmiştir. Ayrıca bölge açısından oldukça önemli olan “Orta Koridor” güzergâhında ortak bir demir yolu vasıtasıyla ticaretin kolaylaştırılmasına hizmet etmek üzere “Türk Devletleri Demiryolu İdareleri Konseyi”nin kuruluşu için karşılıklı çaba sarf edildiği de bildiride yer alan önemli unsurlardandır. Bildiride, organizasyon bağlamındaki iş birliğinin geliştirilmesi ve kapsamının oldukça genişletilmesi hususunda çıkış noktası teşkil eden “Türk Dünyası 2040 Vizyonu”na defaatle vurgu yapılmıştır. Ortak Türk Dünyası alfabesi konusunda başta TDT’nin ortak kurumu Türk Akademisi olmak üzere yapılan çalışmaların dikkatle takip edildiğinin altı çizilmiştir. Bildiride ayrıca üye olmayan devletler ile uluslararası ve bölgesel iş birliğinin sürekliliği hususunda da çalışılmaya devam edileceği kaleme alınmış ve imzalanmıştır. 11. zirve ile birlikte dönem başkanlığı resmi olarak biten Kazakistan’ın 2023-2024 yıllarındaki çalışmaları ve katkıları memnuniyetle karşılanmıştır.[2] Zirvede alınan karar doğrultusunda Teşkilat’ın bayrağında da değişikliğe gidilmiştir.[3] Ayrıca zirvede Teşkilat’ın gözlemci üyesi olan Macaristan’ın Devlet Başkanı Orban’a Türk Dünyası Alî Nişanı verilmiştir.[4]
Zirveye KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar “Onur Konuğu” olarak davet edilmiştir. TDT’nin 2022 yılında Semerkant’ta düzenlenen 9. Zirvede gözlemci statüsü resmi olarak kabul edilen KKTC, ilk defa 6 Kasım’da resmi bir zirveye katılım göstermiştir. Daha önce 6 Temmuz’da Şuşa’da düzenlenen TDT Devlet Başkanları Gayriresmi Zirvesine de katılan Tatar’ın bu zirveye “onur konuğu” olarak katılmış olması dikkate değerdir. KKTC’nin uluslararası bir organizasyona gözlemci üye statüsünde de olsa katılmış olması, tanınma açısından gayet önemli bir adımdır. Üye devletlerin dil, tarih ve kültür birliğinden kaynaklanan manevi bağlarla güdülen bir iş birliği mekanizmasına sahip olması, KKTC açısından önem arz eden bir başka husustur. Bilindiği üzere Kıbrıs Cumhuriyeti, adadaki Rum tarafının hukuka sığmayacak eylemleri dolayısıyla dağılmış ve sonrasında ada egemen eşit iki devlete ev sahipliği yapmaya başlamıştır. Müteakiben 2004 yılında Annan Planı dolayısıyla yapılan referandum ile Türk tarafı %65 ile olumlu oy kullanırken; Rum tarafı %76 gibi oldukça büyük bir çoğunluğun oyuyla olumsuz karar almıştır.[5] Ne var ki adadaki hukuksuzluk ve uluslararası çifte standart devam etmiş; GKRY AB’ye tam üye devlet statüsüne kavuşurken KKTC AB’den dışlanmıştır. Uluslararası hukuktan uzak ve çarpık eylemler vasıtasıyla ötekileştirilmeye ve yok sayılmaya çalışılan KKTC, Türk Devletleri Teşkilatı içinde sahip olduğu rol ile Teşkilat’ın ayrılmaz bir parçası halindedir. KKTC’nin, Teşkilat’ın 11. Zirvesine katılımı üzerine AB Dış Politika Şefi Borell tarafından bir açıklama yapılmış; Kıbrıs Türkleri ayrılıkçılıkla suçlanmış ve zirveye katılım bir meşrulaştırma girişimi olarak lanse edilmiştir.[6] Borell, daha önce de TDT ve KKTC ilişkilerine dair olumsuz açıklamalarda bulunmuştur. Adadaki varlığı yadsınamaz olan, varlığı “egemen eşitlik” üzerine kurulan, uluslararası hukuka aykırı fiillerden uzak bir devlet olan KKTC, yalnızca var olması sebebiyle ayrımcılığa maruz bırakılmakta ve uluslararası sahada tanınmamaktadır. Türk Devletleri Teşkilatı; KKTC’nin varlığını, egemenliğini ve uluslararası hukuk uyarınca bütün egemen devletlerle eşitliğini tanıyan Türk Dünyası’nın resmi organizasyonudur ve KKTC de Türk Dünyası’nın hem coğrafi hem kültürel unsurlar bağlamında ayrılmaz bir parçasıdır. KKTC’nin zirvelere ve organizasyona katılımı olağan karşılanmalıdır. Aksi yönde yapılan açıklamaların uluslararası kamuoyu nezdinde bir anlamı olmayacaktır.
Sonuç itibariyle, TDT 11. Zirvesi ve müteakiben yayınlanan Bişkek Bildirisi ile iş birliği alanları bir kez daha üye ülkelere hatırlatılmış ve pekiştirilmiş; yeni iş birliği alanları üzerinde mutabık kalınmıştır. Her zirvesi ile birlikte daha da büyüyen ve kapsamını genişleten TDT, Türk Dünyası için de önemini gittikçe artırmaktadır. Bu dünyanın ayrılmaz bir parçası olan KKTC’nin devlet başkanı Tatar’ın zirveye “onur konuğu” olarak katılımı dikkat çekmiş ve bazı dış merkezler tarafından tepki ile karşılanmıştır. Bu tepkilerin uluslararası hukuk açısından hiçbir yansımasının görülmeyeceği şüphesiz olmakla birlikte, bu gibi durumlar Türk Devletleri Teşkilatı’nın ve dil, kültür ve tarih birliğine sahip üye devletlerin kendi içindeki iş birliğinin önemini de gözler önüne sermektedir.
*Fotoğraf: Türk Devletleri Teşkilatı
[1] “11th OTS Summit Results in Signing Number of Documents”, Kabar, 6 Kasım 2024, https://en.kabar.kg/news/11-th-ots-summit-results-in-signing-number-of-multilateral-documents/.
[2] “Türk Devletleri Teşkilatı 11. Zirvesi Bişkek Bildirisi”, Türk Devletleri Teşkilatı, 6 Kasım 2024, https://www.turkicstates.org/assets/pdf/haberler/biskek-bildirisi-3476-290.pdf.
[3] “Türk Dünyası Bişkek Bildirisi'ni Kabul Etti”, TRT Haber, 6 Kasım 2024, https://www.trthaber.com/haber/turk-dunyasi/turk-dunyasi-biskek-bildirisini-kabul-etti-886842.html.
[4] “ Macaristan Başbakanı Orban'a 'Türk Dünyası Ali Nişanı' Verildi”, TRT Haber, 6 Kasım 2024, https://www.trthaber.com/haber/turk-dunyasi/macaristan-basbakani-orbana-turk-dunyasi-ali-nisani-verildi-886843.html.
[5] “Referendums in Cyprus”, European Parliament, 29 Nisan 2024, https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-5-2004-1444_EN.html.
[6] “Statement by HR/VP Josep Borrell on Attempts to Legitimise The Turkish Cypriot Secessionist Entity”, European Union External Action, 7 Kasım 2024, https://www.eeas.europa.eu/eeas/ots-statement-hrvp-josep-borrell-attempts-legitimise-turkish-cypriot-secessionist-entity_en.
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
SURİYE TÜRKMENLERİ'NİN TÜRK DIŞ POLİTİKASINA YANSIMALARI
Selenay Erva YALÇIN 09.02.2024 -
TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI 11. ZİRVESİ GERÇEKLEŞTİ
Selenay Erva YALÇIN 12.11.2024 -
AZERBAYCAN-ERMENİSTAN BARIŞ SÜRECİ: PAŞİNYAN OLUMLU AÇIKLAMALARINA BİR YENİSİNİ EKLEDİ
Selenay Erva YALÇIN 05.12.2024 -
ERMENİ APOSTOLİK KİLİSESİ ANTELİAS (KİLİKYA) KATOLİKOSU ARAM I VE PAPA FRANCIS I GÖRÜŞMESİ
Selenay Erva YALÇIN 05.07.2024 -
TÜRKİYE’NİN BRICS ÜYELİĞİ BAŞVURUSU NE ANLAMA GELİYOR?
Selenay Erva YALÇIN 17.09.2024
-
İSVEÇ'TE SÖZDE SOYKIRIM ANITI GİRİŞİMLERİNE GEÇİT YOK
Hazel ÇAĞAN ELBİR 02.03.2018 -
AB, DÜZENSİZ GÖÇMEN SORUNUNU AKDENİZ’E GÖMÜYOR - 2
Hazel ÇAĞAN ELBİR 26.07.2023 -
GÜLBENKYAN ADINA HATIRA PULLARI
AVİM 15.04.2019 -
AVRUPA PARLAMENTOSU’NDAN İŞGAL ALTINDAKİ DAĞLIK KARABAĞ’DAKİ SÖZDE DEVLETE ZİYARET
Hazel ÇAĞAN ELBİR 15.10.2018 -
ERMENİSTAN’DAKİ RUS ÜSSÜ (1)
Ömer Engin LÜTEM 23.08.2010
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"BİR ERMENİ OKULUNUN PANORAMASI: SANASARYAN KOLEJİ" BAŞLIKLI KONFERANS