Azerbaycan-Ermenistan arasında yaşanan İkinci Karabağ Savaşı’nın ardından Güney Kafkasya’da meydana gelen jeopolitik dönüşüm, bölgesel ve küresel aktörlerin politikalarının yeniden şekillenmesine yol açmıştır. İkinci Karabağ Savaşı sonrasında Azerbaycan-Ermenistan arasındaki ateşkes anlaşması ve ardından barış antlaşmasının müzakere sürecinde gündeme gelen en önemli konulardan birisi Zengezur Koridoru’nun açılması olmuştur. Ateşkes Antlaşması’nın 9. Maddesine göre Zengezur Koridoru’nun Rusya’nın kontrolünde açılması ön görülmüştür. Ancak faaliyete geçemeden Zengezur Koridoru başta İran olmak üzere bazı aktörlerin güçlü itirazları ile karşı karşıya kalmıştır. Son dönemde bölgede yaşanan ulusal ve uluslararası gelişmeler ise söz konusu ulaşım koridorunun yeniden gündeme gelmesini sağlamıştır.

Son dönemde, Ermenistan ve Azerbaycan’ın Rusya ile ilişkilerinin seyrinin olumsuz koşullar etrafında seyrettiği görülmektedir. Ermenistan’ın, Rusya’nın öncü olduğu uluslararası kurum ve organizasyonlarda yer almak istememesi, dış politika ortaklarını çoğaltma isteği; öte yandan Azerbaycan’ın son aylarda Rusya ile yaşadığı diplomatik ve siyasi krizler ile Ukrayna Savaşı söz konusu ülkelerin dış politikalarında önemli değişikliklere yol açmıştır. Neticede, 8 Ağustos 2025 tarihinde ABD Başkanı Trump’ın arabuluculuğunda bir araya gelen Azerbaycan ve Ermenistan liderleri ile gerçekleşen görüşmede, iki ülke arasında barış antlaşmasının imzalanacağına karar verilerek Barış Deklarasyonu imzalanmıştır. Ayrıca, Zengezur Koridoru’nu işaret eden ve Azerbaycan ile Nahçıvan arasında doğrudan bağlantı kurulmasına olanak veren “Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası” isimli ulaşım koridorunun açılmasına karar verilmiştir. Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası’nı, ABD’ye ait özel askeri şirketin 99 yıllık süre ile denetlemesi kararlaştırılmıştır. Bu durum öncelikle ABD dış politikası açısında Güney Kafkasya’da ve bağlantılı olarak Orta Asya’da siyasi ve güvenlik varlığını arttırması anlamına gelmektedir.[1]

Uluslararası Barış ve Refah için Trump Rotası sayesinde Türkiye ve Azerbaycan doğrudan kara bağlantısına sahip olacaktır. Bu, Orta Asya ülkeleri ve Türkiye arasında doğrudan bir ulaşım rotası kurulmasına imkan vermektedir. Söz konusu ulaşım rotası ile Orta Koridor bağlantısı güçlenirken Orta Koridor’a daha kısa bir güzergah eklenmektedir. Bu gelişmenin sonucunda, 22 Ağustos tarihinde Zengezur Koridoru için Türkiye, Kars-Iğdır-Aralık-Dilucu Demir Yolu Hattı’nı hayata geçirecek için çalışmayı başlatmıştır.[2] Türkiye’nin hızla harekete geçen girişimini, 1990’lı yıllardan itibaren Orta Asya Cumhuriyetleri’ne olan yaklaşımının devamı olarak görmek gerekmektedir. Bu bağlamda Zengezur Koridoru aracılığıyla Orta Asya ülkeleri ile daha güçlü bir bağlantısallık ile yatırımların ve ilişkilerin güçlenmesi beklenmektedir. Öte yandan Zengezur Koridoru’nun Orta Koridor’a yeni ve daha kısa bir rota sunarak Orta Koridor’u güçlendirmesi açısından Çin için de bir kazanım olduğunu belirtmek mümkündür.  Özellikle son dönemde Çin’in Azerbaycan, Gürcistan ve Ermenistan ile ilişkilerini bir üst seviyeye çıkarmak isteği ve Zengezur Koridoru ile Azerbaycan’ın bölgesel rolünün de artması Çin’in bölge politikası ile de uyumludur.[3]

Ancak, ABD’nin, bölgede farklı saiklerle etki gösteren Rusya, İran, Çin ve AB gibi aktörlerin olduğu bir alanda varlığını arttırması, siyasi ve ekonomik başta olmak üzere çeşitli alanlarda söz edilen aktörlerin nüfuz rekabeti içerine girmesi gibi riskler de barındırmaktadır. Ukrayna Savaşı nedeniyle, Orta Asya ve Güney Kafkasya bölgesindeki dikkati ve etkisi azalan Rusya’nın ilerleyen süreçte bu durumu değiştirme isteği olabilir. İran’ın son dönemdeki açıklamaları ise Zengezur Koridoru ile ilgili olumsuz tavrının devam ettiğini göstermektedir. Ayrıca Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamındaki yatırımları ve var olan yatırımlarını yeni rotalar ve limanlarla bağlantıları güçlendirme isteği bölgenin bağlantısallığını arttıracağı gibi ABD’nin artan varlığı ABD-Çin rekabetine yeni bir alan ekleyebilir.[4] Neticede, Orta Asya ve Güney Kafkasya’daki jeopolitik denge aktörlerin hizalanmalarına göre yeniden değişebilir. Öte yandan AB’nin Orta Asya Zirvesi ile görünür olan; Orta Asya’ya yönelik politikasında Türkiye’yi dışlayan tavrının yanlışlığının bilincine varması beklenir. Bu nedenle Türkiye ulaşım, altyapı bağlantılarını geliştirerek ve engellerin giderilmesine yönelerek Güney Kafkasya ve Orta Asya’daki jeopolitik dengeyi gözeten politikalar üretmeye devam etmelidir.

*Görsel: Anadolu Ajansı