İlki 2017’de düzenlenen Kuşak- Yol Forumunun ikincisi 25-27 2019 Nisan tarihleri arasında Pekin’de sayısı yüz elliyi bulan devlet ve uluslararası organizasyonun bir araya gelmesiyle gerçekleştirildi[1].

Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping, Eylül 2013'te Orta Asya turu kapsamında Kazakistan’daki bir üniversitede yaptığı konuşmada, "İpek Yolu Ekonomik Kuşağı" ve Ekim 2013'te Endonezya’nın başkenti Cakarta’da milletvekillerine hitabı sırasında "21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu"nun inşası fikirlerini ortaya koymuştu. 
Bu iki girişim, Çin tarafınca daha sonra "Kuşak ve Yol" olarak adlandırıldı. Burada "Kuşak" İpek Yolu Ekonomik Kuşağı'nı, "Yol" ise 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu'nu ifade ediyor. Projeyle ulaşım ağları, enerji ağları ve telekomünikasyon yoluyla uluslararası entegrasyon hedefleniyor[2].

            Şi Cinping’in forumda yaptığı açılış konuşması Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne getirilen eleştirilere ve Avrupa Birliği (AB)’nin endişelerine cevap vermeye yönelik olmakla beraber forumla ilgili bir diğer önemli husus katılımcılardı.

Kuşak ve Yol İnisiyatif’ine özellikle Batı cephesinden geliştirilen en temel eleştiri projenin neo-kolonyalist kimliğine karşı. Veriler 5 kıtaya yayılan 'Kuşak ve Yol' girişiminin toplam değerinin 3.67 trilyon dolar olduğunu gösteriyor[3]. Birçok Batılı lider ve akademisyen projeyle Çin’in ülkeleri üstesinden gelemeyecekleri bir borç batağına ittiğini iddia ediyor. Çin’in proje kapsamında ülkeleri plansız borçlanmaya ittiği ve bunun sonucunda da ülkeleri ya kredi almaya ya da Çin’in yatırımlarıyla inşa edilen ulaştırma ağlarını neo-kolonyal biçimde uzun yıllar boyunca Çin’e kiralamaya yönelttiği iddia ediliyor[4]. Çin, endişeleri gidermek için bu hafta 'borç riskini önlemek ve çözmek' adına sürdürülebilir borç konusunda bir çerçeve oluşturacağını açıkladı[5].

Yaklaşık 40 lidere hitap eden Şi'nin verdiği mesajların adresi ise orada bulunmayan Trump'tı. Çin Devlet Başkanı, iç reformları anlatmanın yanısıra devlet sübvansiyonlarını azaltma, fikri mülkiyet haklarını koruma, yabancı yatırımcıların daha fazla sektöre girmesine izin verme ve yuanın değerini rekabet amaçlı düşürmekten kaçınma vaatlerinde bulundu. Dört vaat de Washington ile Pekin arasındaki ticaret görüşmelerinde Trump yönetiminin ticaret savaşını durdurmak için masaya koyduğu taleplerdi. Şi, Çin'in başka ülkelere zarar verecek şekilde devalüasyon yapmayacağını, yuan değerinin mantıklı, dengeli düzeyde tutulacağını ve döviz kurunun belirlenmesinde piyasanın daha önemli rol oynayacağını dile getirdi[6].

Şi Cinping, forumda yaptığı açılış konuşmasında tüm Kuşak ve Yol projelerinde ortak pazar kurallarının uygulanacağını söylerken, imza atılan girişimin çevre dostu ve yüksek kaliteli bir gelişim göstereceğinin altını çizdi[7].

Foruma damgasına vuran bir diğer husus ise ülkelerin yaptıkları açıklamalardı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, forumda yaptığı konuşmada, Çin'in Kuşak ve Yol girişiminin Rusya'nın öncülük ettiği Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan ve Ermenistan'dan oluşan Avrasya Ekonomik Birliği'nin hedefleriyle uyumlu olduğunu kaydetti. "Çin'in eylemleri Rusya'nın planlarıyla mükemmel bir şekilde örtüşüyor." diyen Putin, bu beş ülkenin Avrasya Ekonomik Birliği'nin inşasının Kuşak ve Yol projesiyle kenetlenmesi fikrini desteklediğini ifade etti[8].

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres de Çin'in Kuşak ve Yol girişiminin iklim değişikliğinin olumsuz etkilerini giderme konusunda bir şans sunduğunu dile getirdi. Çin'in yenilebilir enerji için 2017'de yaptığı 125 milyar dolarlık yatırımın öneminin altını çizen Guterres, bunun Polonya'da geçen yıl düzenlenen İklim Konferansında varılan anlaşmanın güvencesinde önemli bir rol oynadığını söyledi. Guterres, Kuşak ve Yol girişimi kapsamında planlanan yatırımların daha müreffeh ve adil bir dünyaya katkıda bulunmak için anlamlı bir fırsat yarattığını kaydetti[9].

Pakistan Başbakanı İmran Han, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru çerçevesinde önemli ilerlemelerin kaydedildiğini ifade etti. Han, plan kapsamında Pakistan'ın elektrik enerjisi temininin önemli ölçüde arttığına işaret etti. "Pakistan, Çin ile genişletilmiş serbest ticaret anlaşması imzalamak istiyor." diyen Han, iki ülke arasındaki ilişkilerin "güçlü ve sağlam" olduğunu vurguladı[10].

Malezya Başbakanı Mahathir Muhammed de Çin'in Kuşak ve Yol girişimini desteklediğini ifade ederek, "İnanıyorum ki, Malezya bu projeden büyük yarar sağlayacak." dedi. Mahathir, Çinli firmanın Doğu Yakası Demir Yolu Bağlantısı (ECRL) projesinin masraflarını indirmesinin ardından hükümetinin projeye devam etme kararı aldığını anımsattı[11].

Birçok medya organının Türkiye’nin foruma katılmadığı şeklinde haberler yapmasına karşın[12] Türkiye’yi Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan temsil etti. Bakan Turhan, Kuşak ve Yol’un “Afro-Avrasya” kıtalarını birbirine bağlayan en hızlı ve en ekonomik iletişim ve ulaşım sistemlerinin kurulması amacıyla ortaya koyulduğunu ifade etti ve, "Çin, dünyanın en önemli üretim merkezlerinden biri. Hemen hemen bütün ülkelerle ticari ilişkisi var. Bizim de ticari ilişkimiz var. Çin ile Türkiye-Avrupa arasındaki bütün ülkeler arasında önemli ölçüde ticari ilişkiler var. Bu ticari ilişkilerin ağırlıklı olarak mal transferi deniz yolu ile yapılıyor. Deniz yolu ekonomik olmakla birlikte, zaman bakımından diğer ulaşım sistemlerine göre zayıf bir halkadır, sistemdir. Dolayısıyla zamanın para değerini ortaya koyduğumuzda, örneğin Çin’de üretilen bir giyim eşyası Avrupa pazarına gittiğinde modası geçmiş hale geliyor, ikinci ele düşüyor. Bunun Çin için önemli bir kaybı var. Çin bu nedenle bu projeyi önemsiyor mallarının zamanında pazara ulaşması için" dedi[13]. 

Türkiye’nin Kuşak ve Yol projesinin tam ortasında yer aldığının altını çizen Bakan Turhan, "Ülkemizdeki Kars-Edirne demiryolu hattının Karadeniz, Ege ve Akdeniz limanlarına bağlantılarını sağlanması, mevcut demiryolu altyapımızın iyileştirilmesi ve ayrıca yeni demiryolu hatlarının projelendirilmesi ve hayata geçirilmesi çalışmaları sürmekte. Bu konuda Türkiye gelecekte dünyanın lojistik üssü olmaya adaydır. Üretilen malların dağıtıldığı bir merkez olmaya adaydır. Biz de sahip olduğumuz coğrafi avantajlarımızı bu manada kullanacağız ve bunu ülkemize kazandıracağız" dedi.[14]

Sonuç olarak Kuşak- Yol İnisiyatifi kimi konularda eleştirilse de, Çin bu forumla tereddütleri gidermeyi, katılımcı ülkeleri rahatlatmayı ve olası sorunlar için çözüm bulmayı hedefledi denebilir. Projeye katılımcı ülkelerin sayısının artmasıyla beraber proje hakkındaki soru işaretlerinin de arttığı gözlemlense de, Çin nitelikli bir işbirliği geliştirerek bu durumun üstesinden gelmeyi hedefliyor gibi görünüyor. Bunun yanı sıra Çin bu forumda ABD’yle ticaret savaşlarını bitirmek konusunda kararlığını da göstermiş oldu.

Bu toplantıda Türkiye Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne duyduğu ilginin devam ettiğini göstermiştir. Bu toplantının aynı zamanda Çin’e de Türkiye’nin projedeki yerini ve önemini görmesi açısından iyi bir fırsat teşkil ettiği umulur.