Ermeni Apostolik Kilisesi Doğu Piskoposluğu internet sitesi olarak tanınan ArmenianPrelacy’de 12 Mart 2021 tarihinde Kristapor Mikaelyan adlı radikal bir Ermeni şahsiyeti anmak üzere, övgü dolu kısa biyografisi yayınlanmıştır.[1]
Ermeni terör eylemleriyle özdeşleşen “Ermeni Devrimci Federasyonu – Taşnaksutyun” (EDF) kurucuları arasında yer alan Mikaelyan’ın, dünyanın çeşitli bölgelerine yayılan Ermeni Diasporası içinde ve Ermenistan’da, Ermeni kahramanı olarak kabul edildiği, Ermeni tarihinin en önde gelen isimleri arasında bulunduğu, “Bağımsız Ermenistan”ın terör yöntemleriyle gerçekleştirileceğine inananlar arasında yer aldığı bilinmektedir.
Mikaelyan
Biyografinin girişinde, Mikaelyan’ın hayatının yarısını “Ermeni halkının yabancı zulmünden kurtarılması davasına” adadığı ileri sürülmektedir. Eğitimi sırasında ve öğretmenlik yaptığı dönemlerde, devrimci ve sosyalist görüşleri benimsediği ve bu yöndeki fikirlerini bulunduğu çevrelerde yaymaya gayret ettiği vurgulanmaktadır. Moskova Üniversitesi’nde okuduğu dönem içinde Rus devrimci terörist örgütü Narodnaya Volya’nın üyesi olduğu bilinmektedir. Ayrıca, iki kez tutuklandığı (Tiflis ve Bakü’de) kayıtlıdır.
Biyografide Mikaelyan, özgürlük mücadelesinde yer alan siyasi partileri ve grupları birleştirmek gibi çok çetin bir görevi sonuçlandıran şahsiyet olarak takdim edilmektedir. Mikaelyan’ın, 1890 yılında Tiflis’te, Simon Zavarian ve Stepan Zorian (Rostom) ile birlikte “EDF”yi kurduğuna dikkat çekilmektedir. Örgütün gelişmesini sağlayacak olan ideolojik ve örgütsel temellerin fikir babası olduğu ve parti programının yazarları arasında yer aldığı kaydedilmektedir.[2]
Ermeni Devrimci Federasyonu
EDF, Ermeni Demokratik Liberal Partisi - Ramgavar ve Sosyal Demokrat Hınçak Partisi Ermenistan içinde ve Ermeni Diasporası’nda tarihî ve siyasi ağırlıkları bulunan üç siyasi örgüttür. Köklü tarihi olan EDF, başta ABD, Fransa, Lübnan, Suriye, İran ve Arjantin olmak üzere, dünyanın çeşitli ülkelerinde örgütlenmiş olup, “Ermeni intikamcılığını” savunmayı sürdürmektedir. EDF, siyasi parti örgütlenmesinin yanında, oluşturduğu gençlik ve kadın kolları, yardımlaşma ağı ve spor organizasyonları gibi faaliyetlerden amaçları doğrultusunda yararlanmaktadır. Diaspora içinde Ermeni kimliğinin asimilasyon sebebiyle gücünü yitirmesini engellemek ve siyaseten güçlü diaspora toplumları oluşturmak EDF’nin temel ve daimî hedefleri arasında yer almaktadır.[3]
EDF Terörünün Sözcüsü Olan Droşak Gazetesi
Mikaelyan’ın Ermeni toplumu arasında tanınmasına vesile olan bir diğer husus, EDF’nin resmî yayın organı konumundaki Droşak (Bayrak) adlı gazetenin genel yayın yönetmeni olmasıdır. Tiflis, Paris ve Cenevre’de yayınlanan Droşak gazetesinin Eylül 1894 sayısında EDF’nin ilk parti programının yayınlandığı bilinmektedir.[4]
1903 yılından itibaren Droşak’ın son sayfasında, “Terör” başlıklı bir bölüme, sürekli ve düzenli biçimde yer verildiği ve bu yayın tercihinin Mikaelyan’ın talimatı çerçevesinde gerçekleştirildiği, Ermeni tarihiyle ilgili araştırmalarda kayıtlıdır. “Ermeni Araştırmaları” dergisinde yer alan bir çalışmada, Droşak’ın 1897 Ocak ayında yayınlanan bir nüshası değerlendirilmekte ve gazetenin açık biçimde terör propagandası yaptığı sonucuna ulaşılmaktadır. Söz konusu çalışmada, 1896 Van İsyanı’nın ele alındığı Droşak gazetesinde, Taşnak isyancıların “Ermenilerin koruyucu meleği” biçiminde tasvir edildikleri ve kahramanlaştırıldıklarına işaret edilmektedir. 1896 Van İsyanı’nda karşılaşılan yenilgilerin örtülmeye çalışıldığı ve Ermeni okuyucuların sıklıkla intikam almaya davet edildikleri söz konusu çalışmada göze çarpmaktadır.[5]
Bir Droşak yazarının aşağıda sunulan açıklaması, EDF’nin şiddet yanlısı ve uzlaşmaz zihniyetini yansıtmaktadır:
“Biz ne sultana ne de diplomatlara inanıyoruz. Biz Ermeniler başlangıcına nazaran daha mutlu bir şekilde 96 yılını bitiriyoruz. Daha büyük bir inançla bu 97 yılıyla yüz yüze geliyoruz. Dikkat etmeye devam ediyoruz… ve kesinlikle şunu ilan ediyoruz: Her zaman mücadele etmemiz şart. Ermenilerin kurtuluşunun yegâne yönteminin İhtilal olduğu konusunda ikna olduk. Bu kutsal mücadeleyi dünya bizden istiyor: Ona da ikna olduk. Bu dünyanın üyesi olmaya layık olan ancak ve ancak serbest Ermeni’dir. Şuna da inanıyoruz: Bizden bu kutsal mücadeleyi isteyen hem köle halkımız, hem virane vatanımız hem de yüzbinlerce şehidimizin kutsal anısıdır. Bu yeni yıla şöyle haykırarak başlıyoruz: Mücadele! Mücadele! Daha çok amansız bir Mücadele!”[6]
Pro-Armenia Gazetesi
Biyografide, Paris’te yayınlanan Ermeni yanlısı Pro-Armenia gazetesinin arkasındaki itici gücün de Mikaelyan olduğuna işaret edilmektedir.[7] Çok tanınmış sol görüşlü Fransız siyasetçi ve yazarların da bu gazeteye katkıda bulundukları bilinmektedir. Bu kişiler arasında Georges Clemenceau, Jean Jaurès, Anatole France, Francis de Pressensé, Victor Bérard ve Pierre Quillard da yer almaktadır. “Ermeni Araştırmaları” dergisindeki çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu hakkında çok sınırlı bilgilere sahip bu Fransız şahsiyetlerin Ermenileri ilerici ve Türkleri çoğunlukla gerici olarak algıladıkları vurgulanmaktadır.[8]
Droşak’ın devamı kabul edilen Pro-Armenia adlı yayının, Droşak’tan farklı biçimde, terör sempatizanı zihniyetini gizleyen nitelikte bir yayın politikası benimsediği, açık bir şekilde emperyalizm-karşıtı bir tutumu öne çıkardığı “Ermeni Araştırmaları”[9] dergisinin çalışmasında ve "To Kill a Sultan: A Transnational History Of The Attempt On Abdülhamid II (1905)"[10] adlı kitapta belirtilmektedir.
Potorig
Biyografide, Mikaelyan’ın 1901 yılında kurmuş olduğu Potorig (Fırtına) adlı örgüt için ayrılmış tek cümlede, örgütün “devrim davası” için varlıklı Ermenilerden parasal destek aramış olduğu belirtilmektedir. Bu açıklamanın değinmediği gerçek ise, Mikaelyan başkanlığındaki bu sözde Ermeni yardım cemiyetinin, “Ermeni anavatanın özgürlüğü” bahanesiyle, zengin Ermenilerden para toplarken, gerekli görüldüğünde, iş birliğini reddeden Ermenilere karşı tehdit, şantaj ve cinayet gibi yöntemleri kullanmaktan çekinmediğidir. Potorig’in haraç vermeyi reddeden Ermenilere karşı işlemiş olduğu cinayetlerin unutulmayan bir örneği, Moskova’da bir Ermeni kilisesinin avlusunda bir Taşnak terörist tarafından hançerlenen İsahag Zamharyan adlı bir Ermeni tüccardır.[11] Toplanılan bu paraların “devrim vergisi” olarak tanımlandığı da kayıtlıdır.[12]
Bu bağlamda, Mikaelyan’ın, şantaj, tehdit, şiddet, suikast ve bombalı eylemler “uzmanı” olarak nitelendirildiği araştırmalar mevcuttur.[13]
Potorig vasıtasıyla Taşnaklar tarafından toplanılan yüksek miktardaki haraç paraların, aralarında Pro-Armenia gazetesi, Sultan II. Abdülhamid’e suikast girişimi ve Sasun isyanları dahil olmak üzere, pek çok faaliyetin finansmanı için kullanıldığı vurgulanmaktadır.[14]
1905 Yılında Yıldız Camii’nde EDF Tarafından Gerçekleştirilen Bombalı Saldırı
“Nejuik Operasyonu” kod ismiyle yürütülen, 1905 yılında Sultan II. Abdülhamid’e karşı Yıldız Camisi çıkışında gerçekleştirilen bombalı suikast girişimi modern çağın en sansasyonel siyasi komplolarından biri olarak tasvir edilmektedir.
Biyografiye göre, Mikaelyan’ın sorumluluğunda yürütülecek Abdülhamid’e suikast projesi, 1904 yılında gerçekleşen üçüncü EDF kongresine sunulmuş ve onaylanmıştır.[15] Bununla birlikte bazı EDF liderleri Mikaelyan’ın sunduğu suikast projesine ve Mikaelyan’ın projeye dahil olmasına karşı çıkmıştır. Mikaelyan hakkında araştırma yapan bir başka yazara göre, Mikaelyan Abdülhamid’in suikastı projesine tutkuyla bağlanmıştır.[16]
Suikast girişiminin gerçekleştirildiği gün Avusturya, Fransa ve Rusya büyükelçiliklerine EDF’nin saldırıyı üstlendiğini belirten mektuplar gönderildiği belirtilmektedir. Osmanlı polisi, patlama sonrasında, İstanbul genelinde düzinelerce patlayıcı düzenek bulmuştur. Bomba yapımında kullanılan malzemenin sadece bir kısmı Abdülhamid’e karşı gerçekleştirilen suikast için ayrılmış, geriye kalan patlayıcıların ise Sultan’ın ölümü sonrasında oluşacak kaosu genişletmek amacıyla kullanılmasının planlanmış olduğu anlatılmaktadır.[17]
Mikaelyan, Vram Kendirian ile birlikte, Bulgaristan’da bomba talimi sırasında meydana gelen patlama sonucunda (suikast girişiminden birkaç ay önce) ölmüştür. Komplo önderinin zamansız ölümü her ne kadar örgüt içinde ciddi tartışmalara yol açmış ve komployu iptal edilmenin eşiğine getirmiş olsa dahi, girişim sürdürülmüştür.[18]
Komplonun suç ortakları arasında yer almış olan Belçikalı sendikacı anarşist Edward Joris’in Ermeni davasına katılmasında Pro-Armenia’nın etkili olduğu ileri sürülmektedir.[19]
Mikaelyan’ın Mirası İle Günümüzde Ermeni Terörizmi
1990’lı yıllarda, komşusu Azerbaycan’a ait toprakları işgal eden, diğer komşusu Türkiye ile bir türlü iyi komşuluk ilişkileri tesis edemeyen Ermenistan’ın 2020 yılı sonbaharında kaybettiği Dağlık-Karabağ Savaşı sonucunda, EDF’nin kurulduğu yıllardan günümüze tekrarlanan yanlışlardan gerekli dersleri çıkarması, Güney Kafkasya’da barışın hâkim olması için elzemdir.
Dağlık-Karabağ Savaşı’nın Türkiye-Ermenistan ilişkileri üzerinde olumlu yankılarının olmasının ümit edildiği bir dönemde, merhum Los Angeles Baş Konsolosumuz Kemal Arıkan’ın katili Hampig Sassounian için ABD’de verilen skandal niteliğindeki tahliye kararı Ermeni milliyetçisi çevreler için uzlaşmaz tutumlarını sürdürmeleri yönünde bir gerekçe oluşturmaktadır.
Sassounian ile Mikaelyan’ın aralarında birkaç nesil fark olmakla birlikte, Ermeni halkının kahraman kabul ettiği söz konusu iki şahıs, zihniyetleri ve terör anlayışları bakımından birbirlerinden farklı değillerdir. Mikaelyan’ın Sassounian açısından ilham unsuru teşkil ettiği kuvvetle muhtemeldir.
*Fotoğraf: Kristapor Mikaelyan
[1] "Death Of Kristapor Mikayelian (March 17, 1905)", the Eastern Prelacy of the Armenian Apostolic Church, erişim tarihi 12 Mart 2021, http://www.armenianprelacy.org/
[2] "Death Of Kristapor Mikayelian (March 17, 1905)".
[3] Turgut Kerem Tuncel, “Ermeni Devrimci Federasyonu-Taşnaksutyun”, AVİM, Analiz No : 2015/4, 10 Şubat 2015, avim.org.tr/tr/Analiz/ERMENI-DEVRIMCI-FEDERASYONU-TASNAKSUTYUN
[4] Halil Özşavlı, “Ermeni Milliyetçilik Hareketlerinin Doğuşu Taşnak- İttihat Ve Terakki İttifakı”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 41 (2012), s. 162
[5] Jean-Louis Mattei, “'Droşak' Gazetesi: Açık Açık Terörizmi Savunan Bir Organ”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 50 (2015), ss. 378, 384, 386, 388
[6] Mattei, “'Droşak' Gazetesi'...”, s. 385.
[7] "Death Of Kristapor Mikayelian (March 17, 1905)".
[8] Mattei, “'Droşak' Gazetesi'...”, s. 392.
[9] Mattei, “'Droşak' Gazetesi'...”, s. 392.
[10] Houssine Alloul, Edhem Eldem ve Henk de Smaele, To Kill a Sultan: A Transnational History Of The Attempt On Abdülhamid II (1905) (Palgrave Macmillan, 2018), ss. 216-217.
[11] Güler Yarcı, “Ermeni Komitelerinin Mali Kaynakları”, Ermeni Araştırmaları, Sayı 51 (Eylül 2015), ss. 288-289
[12] Alloul ve diğerleri, To Kill a Sultan: A Transnational History, s. 39.
[13] Mattei, “'Droşak' Gazetesi'...”, s. 383.
[14] Yarcı, “Ermeni Komitelerinin Mali Kaynakları”, s. 290.
[15] "Death Of Kristapor Mikayelian (March 17, 1905)".
[16] Alloul ve diğerleri, To Kill a Sultan: A Transnational History, ss. 38-39.
[17] Alloul ve diğerleri, To Kill a Sultan: A Transnational History, ss. 16, 53, 72.
[18] Alloul ve diğerleri, To Kill a Sultan: A Transnational History, ss. 47-50.
[19] Alloul ve diğerleri, To Kill a Sultan: A Transnational History, s. 214.
© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır
Henüz Yorum Yapılmamış.
-
ERMENİ APOSTOLİK KİLİSESİ’NİN ABD DOĞU PİSKOPOSLUĞU İHANETİ ANLATIYOR
Ahmet Can ÖKTEM 18.05.2021 -
SOSE “MAYRİG” VARTANİAN: RADİKAL ERMENİLER İÇİN BİR “KAHRAMAN SAVAŞÇI ANNE”
Ahmet Can ÖKTEM 17.02.2021 -
SİVASLI MURAD - PEK TANINMAYAN, TARTIŞMALI BİRKAÇ KAYNAKTA TASVİR EDİLEN BİR ERMENİ FEDAİSİ
Ahmet Can ÖKTEM 17.06.2022 -
ERMENİ ELEŞTİREL TARİH YAZIMININ BİR ÖNCÜSÜ: MADATİA KARAKASHİAN
Ahmet Can ÖKTEM 05.03.2021 -
1915 VAN İSYANI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME – ÖNCESİ VE SONRASI, GÖRÜŞLER VE ÇARPITMALAR
Ahmet Can ÖKTEM 14.09.2021
-
FRANSIZ LAFARGE ŞİRKETİNİN TERÖRİZME DESTEĞİ VE FRANSA
Hazel ÇAĞAN ELBİR 24.10.2022 -
KALİFORNİYA’DA ERMENİ LOBİLERİNİN TÜRKİYE’YE KARŞI YAPTIRIM UYGULANMASINI İSTEDİĞİ TASARI VALİ TARAFINDAN REDDEDİLDİ
AVİM 08.10.2018 -
SIRBİSTAN DIŞİŞLERİ BAKANI IVİCA DADİC’İN SREBRENİTSA SOYKIRIMI ANMASI HAKKINDA YAPTIĞI AÇIKLAMAYA DAİR BİR YORUM
AVİM 15.07.2016 -
ROMANYA’NIN ERMENİSTAN BÜYÜKELÇİSİNİN AÇIKLAMALARI
Ali Murat TAŞKENT 24.02.2015 -
MADALYONUN DİĞER YÜZÜ
AVİM 15.03.2017
-
THE TRUTH WILL OUT -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2023 -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2022 -
RADİKAL ERMENİ UNSURLARCA GERÇEKLEŞTİRİLEN MEZALİMLER VE VANDALİZM -
PATRIOTISM PERVERTED -
MEN ARE LIKE THAT -
BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORU HATTININ YAŞANAN TARİHİ -
INTERNATIONAL SCHOLARS ON THE EVENTS OF 1915 -
FAKE PHOTOS AND THE ARMENIAN PROPAGANDA -
ERMENİ PROPAGANDASI VE SAHTE RESİMLER -
Türk-Ermeni İlişkileri Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2021 -
A Letter From Japan - Strategically Mum: The Silence of the Armenians -
Japonya'dan Bir Mektup - Stratejik Suskunluk: Ermenilerin Sessizliği -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2020 -
Anastas Mikoyan: Confessions of an Armenian Bolshevik -
Sovyet Sonrası Ukrayna’da Devlet, Toplum ve Siyaset - Değişen Dinamikler, Dönüşen Kimlikler -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2019 -
Türk-Ermeni Uyuşmazlığı Üzerine Ömer Engin Lütem Konferansları 2018 -
Ermeni Sorunuyla İlgili İngiliz Belgeleri (1912-1923) - British Documents on Armenian Question (1912-1923) -
Turkish-Russian Academics: A Historical Study on the Caucasus -
Gürcistan'daki Müslüman Topluluklar: Azınlık Hakları, Kimlik, Siyaset -
Armenian Diaspora: Diaspora, State and the Imagination of the Republic of Armenia -
Ermeni Sorunu Temel Bilgi ve Belgeler (2. Baskı)
-
EU-TÜRKİYE COOPERATION IN CENTRAL ASIA AND SOUTH CAUCASUS: TOWARDS SUSTAINABLE ENGAGEMENT IN ENERGY AND CONNECTIVITY -
AVİM 2023 YILLIK RAPOR | ANNUAL REPORT -
ÇAĞDAŞ BATI AVRUPA AKADEMİ DÜNYASINDA IRKÇILIĞIN VE YABANCI DÜŞMANLIĞININ ARAŞTIRILMASININ ZORLUĞU: FRANSA ÖRNEĞİ
-
"BİR ERMENİ OKULUNUN PANORAMASI: SANASARYAN KOLEJİ" BAŞLIKLI KONFERANS