15 Mart’ta Fransa’nın Marsilya kentindeki Beaumont semtinde, Nemesis Operasyonu teröristlerinden, intikamcı Soghomon Tehlirian için bir heykel açılışı yapılacağı haber kaynaklarında yer almaktadır[1]. Bu gelişme Kafkasya’da varlık gösterme çabasındaki Fransa’nın barış konusundaki samimiyetine şüphe ile yaklaşılmasına neden olmaktadır.

Hatırlanacağı gibi Nemesis Operasyonu teröristlerinden Soghomon Tehlirian, 15 Mart 1921’de Berlin’de Talat Paşa’yı hedef alan bir suikast düzenlemişti. Tehlirian tutuklanmış; ancak sonunda Alman mahkemesi tarafından, iyi yönetilmiş ve uydurulmuş bir savunma ile akli dengesi yerinde olmadığı gerekçesiyle serbest bırakılmıştır[2]. Terörist Tehlirian’ın mahkûm edilmemesi, 1973 yılında üçüncü dönem Ermeni Terörizminin başlangıcı için terör örgütleri tarafından sözde “ahlaki gerekçe”[3] olarak ileri sürülmüştür. Bu anlayış, militan/radikal Ermeni diasporası ile terörizmin ilişkilendirilmesinin kaçınılmaz olduğunu göstermektedir. Yeniden 1970lerde canlanan Ermeni terörü ile de 31’i Türk diplomatı, 70 kişi canice öldürülmüştür[4].

Marsilya, Ermeni diasporasının etkin olduğu şehirlerden biridir. Şehrin merkezinde sözde soykırım anıtı yer almaktadır. 1800’lü yılların sonunda Osmanlı İmparatorluğu içerisindeki bazı terör eylemlerinin faili teröristlerin Fransa bandıralı gemilerde Marsilya’ya kaçtıkları bilinmektedir. Tarihi olarak Marsilya, Ermeni terörizmi ve propagandası için en fazla tercih edilen “güvenli limanlardan” biridir. Diğer bir “güvenli liman” ise şüphesiz ki Los Angeles, ABD’dir. Terörist Tehlirian’ın Fresno Kaliforniya’da da heykeli bulunmaktadır[5].

Daha önce Nemesis Operasyonu ile ilgili kaleme aldığımız yazılarda, Nemesis Operasyonu teröristlerinin Türklere yönelik saldırıların yanı sıra, Ermenilere yönelik saldırıları olduğunu da belirtmiştik[6]. Bunlardan, Harutiun Megerdichian ile Vahe İhsan ismindeki Ermeni iki örnektir. Harutiun Megerdichian, Soghomon Tehlirian tarafından öldürülmüştür. Vahe İhsan (Yesayan) da, ayaklanma hazırlığında olan grupları bildirdiği ve 24 Nisan 1915 Genelgesi sonucunda tutuklamalara yardımcı olduğu için “hain” olarak ilan edilmiş ve ölürken “keşke daha fazla öldürseydim” diye sayıklayan Arshavir Shiragian tarafından öldürülmüştür[7].

Henüz Erivan’da inşa edilen, diplomatik kriz yaşanmasına neden olan “Operation Nemesis” anıtının inşasının üzerinden bir yıl dahi geçmemişken ve kaldırılma tartışmaları gündeme gelmişken yeni bir anıt girişiminin Fransa’dan gelmesi, Ermeni diasporası ile Ermenistan’ın aynı yönde hareket etmediklerine işaret etmektedir. Fransa yönetiminin bu ikilemde Fransa’daki Ermeni diasporasını Ermenistan yönetimine yeğlediği görülmektedir. Fransa’da Ermeni diasporasının etkinliği, 24 Nisan’ı Fransa’nın ulusal günlerinden biri olarak kabul ettirmesi ile de ortaya konmuştur. 

Fransa’nın provokasyonlarına, Ermenistan’ın silahlandırılması konusundaki girişimlerinin yanı sıra Marsilya’ya dikilmesi planlanan bu anıt da eklenmiştir. Kafkasya’daki barış girişimlerini Ermenistan’a yaptığı silah yardımıyla baltalayan Fransa, terörist Tehlirian’ın anıtını dikerek de Ermeni terörizmine verdiği desteği açık bir şekilde göstermektedir. 

*Fotoğraf: https://hyetert.org/2018/03/16/soghomon-tehlirian-nemesis-of-march-15-1921/