Kuşak ve Yol Forumu 17-18 Ekim 2023 tarihlerinde Pekin’de düzenlendi.  Kuşak ve Yol Forumu’nun 2017 ve 2019 yıllarında düzenlenen etkinliklerinden sonra bu yıl üçüncüsü gerçekleşmiştir. “Yüksek Kaliteli Kuşak ve Yol İşbirliği: Ortak Kalkınma ve Refah için Birlikte" temasıyla düzenlenen üçüncü forum, Kuşak ve Yol Girişimi’nin 10. yıl dönümüne denk gelmesinden ötürü özel bir öneme sahipti.

Etkinliğe 24 ülkenin devlet ve hükümet başkanları ile 130’dan fazla ülke ve birçok uluslararası kuruluşun temsilcilerinin katıldığı bildirilmiştir. Bu yılki foruma Avrupa Birliği üyesi ülkelerin liderlerinin katılmayışı dikkat çekmiştir. Tek bir istisna Macaristan Başbakanı Victor Orban’ın katılımı olmuştur.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in 2013 yılında Kazakistan’da ilan ettiği İpek Yolu Ekonomik Kuşağı projesi, aynı yıl Endonezya’da ettiği Deniz İpek Yolu projesi ile birleşerek Çin tarafından desteklenen küresel bir altyapı platformu olan "Kuşak ve Yol Girişimi"ni oluşturmuştur. Bu girişim, dünya çapında bağlantıları artırmayı ve ekonomik entegrasyonu teşvik etmeyi hedefleyen iddialı bir proje haline gelmiştir.

Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında birçok önemli proje hayata geçirilmiştir. Bunlar arasında Çin’in Yiwu şehrinden Londra’ya 18 günde ulaşan yüksek hızlı yük treni, Çin’in doğusunu Pakistan limanlarına bağlayan otoyol ağı, Türkmen doğalgazını Orta Asya boyunca Çin’e bağlayan 1833 km’lik boru hattı öne çıkan projeler olmuştur. Sidney Üniversitesi Çin Çalışmaları Merkezi yöneticisi C. Brown'ın ifade ettiği üzere “Kuşak ve Yol Girişimi, herkesin yolunun Çin'in kapısında sona erdiği bir dünya imajı yaratmaktadır.”^[1]   

Eylül 2023 itibarıyla Kuşak ve Yol Projesi’ne dahil olan 154 ülke bulunmaktadır, bu rakam Birleşmiş Milletler ‘in 193 üye devletinin yüzde 80'ini oluşturmaktadır.^[2]  2013 yılından bu yana Çin, altyapı projelerine toplamda 1 trilyon dolardan fazla yatırım yapmıştır.[3] Boston Üniversitesi Küresel Kalkınma Politika Merkezi’nin “10. yılında Kuşak-Yol Girişimi Raporu”na göre, 2008-2021 yılları arasında Çin'in iki ana kalkınma finans kurumu - Çin Kalkınma Bankası (CDB) ve Çin İhracat-İthalat Bankası’nın (CHEXIM) sağladığı finansman, aynı dönemde Dünya Bankası kurumları Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) ve Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)tarafından sağlanan finansmanın yüzde 83'üdür.[4] Çin finansmanının özellikle endüstriyel projelere ve altyapı projelerine odaklandığı görülmüştür.

Xi Jinping, 10. yılında Kuşak ve Yol Girişimi'ni güncelleyerek ileriye taşımaya yönelik 8 maddelik eylem planını duyurmuştur. Eylem planında Çin-Avrupa Demiryolu Ekspresi  hattını geliştirme, dijital ekonomi ve sürdürülebilir yeşil kalkınmayı teşvik, serbest ticaret anlaşmaları ve yatırım anlaşmalarını içeren “ipek yolu e-ticaret bölgeleri”ni oluşturma, "küresel yapay zeka yönetimi girişimi” oluşturma, İpek Yolu şehirleri arasında uluslararası turizm ittifakı oluşturulması, 47,8 milyar dolar tutarında finansman taahhüdü, Kuşak Yol Forumu’nun kurumsallaşması için bir sekretarya oluşturulması ve girişimde yer alacak şirketler için “Dürüstlük ve Uyum Değerlendirme Sistemi” oluşturulması hedefleri yer almıştır. [5]

Çin'in Kuşak ve Yol girişimine tepki olarak, ABD ve AB ülkeleri Build Back Better World (B3W), Küresel Altyapı Yatırımı Ortaklığı gibi çeşitli kalkınma girişimlerini oluşturmuştur. Yakın zamanda duyurulan Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru projesinin Kuşak ve Yol Girişimi'nin 10. yıl dönümü kutlamasının öncesine denk gelmesinin tesadüfi olmadığından önceki bir yazımızda bahsetmiştik. [6] 3. Kuşak ve Yol Forumu’nun bir hafta sonrasında ise Global Gateway adlı AB'nin rakip stratejisi Brüksel'de 25-26 Ekim 2023 tarihlerinde düzenlenen bir forum aracılığıyla tanıtılmıştır. Forum, Küresel Altyapı ve Yatırım Ortaklığı'nın hayata geçirildiğini göstermeyi amaçlamaktadır. Forumda, yeşil enerji, eğitim ve araştırma, kritik hammaddeler, ulaşım koridorları, sağlık ürünleri imalatı ve dijital altyapı gibi konular ele alınmıştır.[7]

Çin'in iddialı altyapı girişimi, birçok ülkenin katılımıyla dünya genelinde büyümeye devam etmektedir. 3. Kuşak ve Yol Forumu, bu girişimin uluslararası etkisini sürdüreceğine işaret etmektedir. Öte yandan, AB ve ABD'nin rakip projelerinin somut sonuçları, ilerleyen zamanlarda daha net bir şekilde ortaya çıkacaktır. Bu gelişmeler, küresel altyapı projelerinin önümüzdeki yıllarda da uluslararası işbirliği ve rekabetin önemli bir parçası olacağını göstermektedir.

*Fotoğraf: The China Project