Ermenistan, 10 Nisan’da Azerbaycan sınırında yaşanan ve Azerbaycanlı Üsteğmen Rovshan Mammadov’un[1]yaralandığı çatışmayla ilgili soruşturmayı tamamlamış ve çatışmanın birkaç Ermeni askerin sınır hizmeti kurallarını ihlal etmesi nedeniyle yaşandığı sonucuna varmıştır.

Ermenistan Ulusal Güvenlik Servisi (NSS) tarafından yapılan açıklamada, Ermenistan’ın güneyindeki Syunik vilayetine bağlı Nerkin Khndzoresk köyü yakınlarındaki sınırda görev yapan Ermenistan ordusundan bir askerin, sınır muhafızlarıyla birlikte, Azerbaycan kontrolündeki topraklara geçen koyun sürüsünü kurtarmak isteyen bir yerel sakine yardım etmeye çalıştığı belirtilmiştir. NSS, “Ermenistan Cumhuriyeti devlet sınırını geçtiklerini, sürüyü kurtarmaya çalıştıklarını, böylece sınır hizmeti kurallarını ihlâl ettiklerini” söylemiştir. Bir Ermeni askerin ve adı açıklanmayan sınır muhafızlarının eylemlerinin, sınırın söz konusu bölümünde “gereksiz ateş açma” da dahil olmak üzere “önemli hasara” neden olduğu belirtilmiştir.

NSS tarafından yapılan açıklamada, insanların hayatlarının ve sağlıklarının açık bir tehlikeye maruz kaldığı, açıklanan eylemlerin devletin güvenliğine yönelik bir tehdidin yanı sıra devlet sınırının söz konusu bölümünde kontrol eksikliğine neden olduğu ifade edilmiştir. NSS ayrıca, olay sonucunda Azerbaycan Devlet Sınır Hizmeti’nden bir askerin yaralandığını raporlanmıştır. Ayrıca, cezai işlemlerin başlatıldığı, olayın koşullarını belirlemek ve sorumluların adalete teslim edilmesi için bir ön soruşturmanın devam ettiği de belirtilmiştir.

Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) Ermeni Servisi’ne yapılan açıklamada, Ceza Kanunu’nun “sınır hizmeti kurallarının ihlali” ile ilgili bir maddesi uyarınca cezai işlem başlattıklarını söylenmiştir.

NSS, 10 Nisan’daki olayın hemen ardından Azerbaycan sınır birlikleriyle ortak bir soruşturma yürütmeye hazır olduğunu ifade etmiştir.

Bahsi geçen olay, 5 Nisan 2024 tarihinden bu yana Ermenistan-Azerbaycan sınırında gözlemlenen ve her iki tarafın da birbirini suçlamasının ardından meydana gelmiştir[2]. “Gözlemlenen” ifadesi burada basının “gözlemlemesi” ya da “basına yansıyan haberler” anlamında değil, bölgedeki gelişmeleri gözlemleyen yetkililer olduğunu belirtmek için kullanılmıştır, kuşkusuz. Ancak buradaki yetkili gözlemciler, Avrupa Birliği Gözlemci Heyeti (İng. EU Mission in Armenia – EUMA) genellikle Azerbaycan’ın sınır ihlâllerini görmeyi tercih etmektedir. Nitekim Ermenistan konu ile ilgili hatasını kabul etmiş olmasına rağmen EUMA’dan herhangi bir uyarı ya da açıklama gelmemiştir. Bu sebeple “gözlem” ifadesinin açılmasında yarar vardır. Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi, Avrupa Birliği (AB) tarafından Şubat 2023’te kurulan, Azerbaycan ve Ermenistan arasında oluşabilecek herhangi bir gerginliğin önlenmesi için Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası kapsamında Ermenistan’a gönderilen bir AB sivil misyonudur. Ancak, Misyonun tarafsızlıktan uzak bir tutum izlediği görülmektedir. EUMA’nın bölgedeki varlığının Ermenistan tarafından suiistimal edileceğinden endişe duyduğunu ifade eden EU Observer yazarı Maurizio Geri, AB’nin Azerbaycan’a yönelik tutumunu kaleme almıştı[3]. Geri, EUMA’nın Laçin koridorunu abluka altına alan Karabağ’daki yasadışı Ermeni askeri birliklerini düzenli bir şekilde uzaklaştırmaya başlamasının doğru olacağını belirtmişti[4]. Görüldüğü gibi, EUMA’nın tarafsızlığından duyulan endişe yersiz değildir ve kurulduğundan bugüne devam eden bir kaygıdır.

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, AB Gözlemci heyetinin görev süresinin iki yıl daha uzatılacağını duyurmuştur. 15 Nisan tarihinde, Ermenistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakan Yardımcısı Paruyr Hovhannisyan da, Kanada’nın AB misyonuna dahil olmak üzere iki uzman göndereceğini resmi bir açıklama ile duyurmuştur[5]. Daha önce, Ekim 2023’te Kanada Dışişleri Bakanı Mélanie Joly’nin Ermenistan ziyareti sırasında, Kanada’nın Ermenistan’daki AB Gözlemci Heyeti’ne katılacağı açıklamıştı[6]. Batı’nın bölgeye müdahil olma çabası daha da görünür bir hal almıştır. Bu durum, hem Rusya’da hem de İran’da rahatsızlık oluşturabilecek bir gelişmedir. Temelde ifade edilen, bölge huzuru için bölge devletlerinin ilişkilerini dışarıdan hiçbir müdahale olmadan sağlanabilmesidir. Bu girişimler hem Azerbaycan hem de Ermenistan tarafından küçük de olsa gerçekleşmeye başlamıştır. Ermenistan ilk defa da olsa kendi hatasını kabul etmiş ve bu konuda ciddi bir soruşturma başlatacağını ifade etmiştir. Bölgede “barış” ve “istikrar”ın sağlanmasını istediğini, “adalet” arzu ettiğini kâğıt üzerinde belirten[7] AB Gözlemci Heyeti, Azerbaycan’ın içinde olduğu benzer durumlarda hiç vakit kaybetmeden açıklama yaparken, Ermenistan’ın bile suçunu kabul ettiği bu durumda sessizliğini korumuştur. Bu durum da EUMA’nın bölgedeki tarafsızlığını sorgulatan talihsiz bir gelişmedir. 

*Fotoğraf: https://tr.armradio.am/2023/01/18/abden-yeni-gozlem-heyeti/?doing_wp_cron=1713364881.0566799640655517578125.