BATI İLE RUSYA ARASINDA ERMENİSTAN’IN REELPOLİTİK ARAYIŞI
Analiz No : 2018 / 20
Yazar : Tutku DİLAVER
03.08.2018
9 dk okuma

Ermenistan’da Nisan ayında gerçekleştirilen “Nisan Devrimi”, etkileri itibari ile hala güncelliğini koruyor. Devrimin ardından iktidara gelen Nikol Paşinyan yönetimi, bir yandan eski yönetim ile hesaplaşmaya çalışırken, diğer yandan uluslararası ortamda kendini yeniden konumlandırmaya çalışıyor gibi görünüyor. Başbakan Paşinyan’ın sık sık dile getirdiği “Ermenistan’ın klasik dış politikasının devam ettirileceği” yönündeki beyanlara rağmen, Batı ile daha yakın ilişkiler kurmak istediği de dikkatlerden kaçmamaktadır.

Bilindiği üzere Paşinyan iktidara gelmeden önce muhalif olarak geçirdiği yıllarda Rus karşıtı fikirleri ile tanınmaktaydı. Sarkisyan yönetimini sık sık Rusya yanlısı olmakla eleştiren Paşinyan, Nisan Devrimi gösterilerinde ve sonrasında ise Rusya’ya karşı keskin bir tavır sergilememişti. Hatta iki ülke arasındaki dostluğun ve işbirliğinin daha da ileri boyutlara taşınmasından yana olduğunu dile getiriyordu. Paşinyan’ın bu ifadeleri, bir güçler dengesi kurma çabası içerisinde olduğunu da gösteriyor.

Ermenistan’la yakın ilişkilerini Sovyetlerin dağılmasından sonra devam ettiren Rusya’nın tavrı da Paşinyan’ın beyanatları ile uyumlu görünüyordu. 14 Mayıs’ta Paşinyan Putin ile görüşmüş, Ermenistan ve Rusya arasındaki ilişkilerin kuvvetliliğine bir kere daha dikkat çekilmişti. [1] İki ülke arasındaki ilişkilerin Paşinyan iktidarı döneminde nasıl devam edeceği ise hala pek çok aktör tarafından yakından takip edilen bir konu olmaktadır. Bu bağlamda Ermenistan-Rusya ilişkilerinin son 4 ayını değerlendirmek gerekmektedir.

Paşinyan başbakan olarak seçilmesinin hemen ardından, Avrupa Birliği ve Rusya ile ilişkilerini derinleştirmek istediğine dair beyanatta bulunmuştu.[2] AB ise yapılacak seçimlerde ve yolsuzluk soruşturmalarında Ermenistan’a aktif destek verileceğini dile getirmekteydi.[3] Ermenistan ile Batı arasındaki gelişmeler ise Rus liderler tarafından yakından takip edildi. Ukrayna ve Gürcistan’da gerçekleşen devrimlere karşı sert tepkiler veren Rusya’nın, Ermenistan’ın içerisinden geçtiği sürece karşı daha ihtiyatlı bir politika takip ettiği dikkat çekmektedir.

Bir diğer yandan, Rusya-Ermenistan ilişkilerinin temel dinamiklerinden birini Dağlık Karabağ sorunu şekillendirmektedir. Batı ile yakınlaşma içerisine girilen bir dönemde, Putin’in danışmanlarından Rus siyaset bilimci Aleksandr Dugin ve Rusya’nın önde gelen siyasetçilerinden oluşan bir heyet Azerbaycan’a gitmiştir.[4] Burada “Rusya’nın Kafkasya’daki Tek Müttefiki” başlıklı bir konferansa katılmışlardır. Söz konusu konferansta Dugin, Ermenistan’ın Dağlık Karabağ işgalini sona erdirmesi yönünde çağrıda bulunmuştur. Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu ve bu görüşün aynı zamanda Rusya Devlet başkanının da görüşünü ifade ettiğini söylemiştir. Her ne kadar Rus Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Maria Zakharova 31 Temmuz’daki Azerbaycan ziyareti esnasında Dugin’in ifadelerinin bakanlığının resmi görüşü olmadığını dile getirmiş olsa da[5], ikili ilişkilerin kritik olduğu bir dönemde bu yönde açıklamalar yapılması dikkate değerdir.

Paşinyan’ın, 11-12 Temmuz’da düzenlenecek olan NATO zirvesine katılma kararı alması ile birlikte, Ermenistan dış politikasında kırılma olduğu yönünde görüşler sesli bir şekilde ifade edilmeye başlamıştır.[6] Paşinyan, Brüksel ziyareti esnasında AB ve NATO yetkililerinden daha çok destek bekledikleri yönünde açıklamalarda bulunmuştur. Afganistan ve Kosova’da NATO ile partneri olarak başarılı operasyonlar yürüttüklerini dile getirmiştir. Ermenistan’ın “uluslararası barışa katkı sağlayan demokratik bir ülke” olduğunu ifade etmiştir. [7] 12 Temmuz’da Euronews’e verdiği röportajda ise Dağlık Karabağ sorununun çözülebilmesi için NATO’nun güçlü bir mesaj verebileceğini düşündüğünü dile getirmiştir. Azerbaycan’ı ise uluslararası kararlara ve barış sürecine sadık kalmamakla itham etmiştir. Dağlık Karabağ meselesini “otoriterlik ve demokrasi” arasındaki bir mücadele olarak değerlendirerek, Ermenistan’ın Batılı bir ülke olduğu vurgusunu yapmıştır.[8]

Düzenlenen NATO zirvesinin ardından yayınlanan sonuç belgesinde “Güney Kafkasya’daki ülkelerin toprak bütünlüğünün desteklendiği[9]” şeklindeki ifade, Ermenistan’ın beklentilerinin tam aksi yönünde bir gelişme olmuştur. NATO zirvesi aracılığı ile Batıyla olan ilişkilerini derinleştirmek isteyen Paşinyan, beklediği sonucu elde edememiştir. Ermenistan’ın uluslararası barışa katkı sağlayan bir ülke olduğunu iddiası da NATO sonuç belgesi ile bir kez daha temelsiz kalmıştır.

Diğer taraftan, Paşinyan’ın Brüksel ziyaretinin hemen ardından, 17 Temmuz’da, Ermenistan’ın Gümrü kentinin Panik köyünde Rus askerleri tarafından askeri bir tatbikat gerçekleştirmiştir.[10] Bilindiği üzere 102. Rus Askeri üssü bu köyde bulunmaktadır. Rus ordusunun, Ermeni yetkililere haber vermeden gerçekleştirdiği bu tatbikat, bölge halkında panik yaratan tedirginliğe neden olmuştur. Tatbikatın ardından 102. Üs komutanları Ermeni yetkililere ziyaret ederek, bu olay hakkında soruşturma yapacaklarını ve daha sonra bir basın toplantısı düzenleyerek halkı bilgilendireceklerini söylemişlerdir.[11] Üssün Ermenistan’da bulunduğu süre zarfında, 2015 yılında yaşanan olaylar dışında, böyle bir hadise yaşanmamış olması ve tatbikatın zamanlaması bu açıdan dikkat çekicidir. Ermenistan’ın NATO ve Batı hamlelerinden sonra Rusya’nın dışlanmaması gereken bir aktör olduğu bir kez daha görülmüştür. Nitekim Paşinyan’ın tatbikat sonrasında Rus üssünün Ermenistan’daki varlığı ile ilgili yaptığı açıklama, bu görüşü doğrular niteliktedir. Paşinyan, 102. Rus askeri üssünün Ermenistan’ın güvenliğinde oldukça önemli bir rol oynadığını ve kendilerine müteşekkir olduklarını ifade etmiştir.[12]

Rusya-Ermenistan ilişkilerinde bir diğer gerilim ise, NATO gibi bir güvenlik örgütü olan CSTO’da yaşanmaktadır. Ermenistan’da devam eden yolsuzluk operasyonları çerçevesinde CSTO sekreteri Yuri Khachaturov hakkında suçlamalar yapılmıştır. Ermenistan, Khachaturov’un görevinden alınabileceğini söylemiştir.[13] Rus makamları ile gerilime yol açan bu durumun ardından Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, Ermenistan’daki gelişmeleri endişeyle takip ettiklerini belirtmiştir. Rus uzmanlara göre Lavrov’un bu çıkışı ikili ilişkilerdeki gerilimin en önemli göstergelerinden biridir.[14]

CSTO içinde bu gerilimler yaşanırken Ermenistan, NATO’nun Gürcistan’da düzenlediği Noble tatbikatına düşük düzeyli katılım kararı almıştır.[15] 2017’de aynı isimle düzenlenen tatbikata son anda katılmaktan vazgeçen Ermenistan[16], bu yıl tatbikata katılarak, NATO partnerliğine verdiği önemi bir kez daha göstermiştir.

Bütün bu gelişmeler Ermenistan’ın, Rusya-Batı ekseninde denge kuran bir reel-politik izlemeye çalıştığını göstermektedir. Olası bir Rus baskısını üzerinde hissetmek istemeyen Ermenistan, bir yandan Rusya karşıtı olmayan söylemler geliştirmekte, diğer yandan NATO ve AB aracılığı ile Batı’ya yaklaşmaya çalışmaktadır. Ermeni dış politikasındaki bu eksen kaymasının yaratacağı etkiler ise Güney Kafkasya’daki ülkeler açısından önemli sonuçlara neden olacak gibi görünmektedir. Rusya'nın özellikle Dağlık Karabağ sorunundaki tutumunu etkileyebilecek bu gelişmeler yakından takip edilmelidir.

 


[1]“Putin Meets Pashinian, Hopes Russian-Armenian Ties Remain Strong,” Azatutyun, 14 Mayıs2018. https://www.azatutyun.am/a/29225835.html .

[2] “Armenia’s revolutionary PM: ‘Deepened Relations with EU’ on Agenda,” EuroActive, 03 Mayıs 2018. https://www.euractiv.com/section/armenia/news/armenias-revolutionary-pm-deepened-relations-with-eu-on-agenda/ .

[3] “EU is Ready To Assist Armenia With Organizing Snap Elections,” MediaMax,  21 Haziran 2018. https://mediamax.am/en/news/foreignpolicy/29070/ .

[4] “Jojug Marjanli Hosts ‘Azerbaijan - Russia's Only Ally in Caucasus’ Conference,” Trend News Agency, 01 Temmuz 2018.  https://en.trend.az/azerbaijan/politics/2923494.html .

[5] “Maria Zakharova Questioned Azerbaijan's Territorial Integrity,” AzeriDaily, 31 Temmuz 2018. http://azeridaily.com/news/40460 .

[6] “Pashinyan to Deliver Speech at NATO Conclave in Brussels,” Hetq, 10 Temmuz 2018. http://hetq.am/eng/news/91166/pashinyan-to-deliver-speech-at-nato-conclave-in-brussels.html .

[7] “Pashinyan in Brussels: ‘We expect more assistance’,” Eurasia.net, 13 Temmuz 2018. https://eurasianet.org/s/pashinyan-in-brussels-we-expect-more-assistance .

[8] “Armenian PM urges NATO to send message to Azerbaijan: Exclusive,” EuroNews, 12 Temmuz 2018. http://www.euronews.com/2018/07/12/watch-full-interview-with-armenia-s-prime-minister .

[9] “NATO Reiterates Support For Azerbaijan's Territorial Integrity,” AzerNews, 12 Temmuz 2018. https://www.azernews.az/karabakh/134669.html .

[10] “Unannounced Russian Military Exercises in Armenia Panic Residents,” Eurasianet, 18 Temmuz 2018. https://eurasianet.org/s/unannounced-russian-military-exercises-in-armenia-panic-residents .

[11] Ibid.

[12] “Paşinyan: Türkiye Sınırımızda Rus Güçlerinin Olması Ermenistan İçin Önemli,” Sputnik Türkiye, 26 Temmuz 2018. https://tr.sputniknews.com/asya/201807261034465341-pasinyan-turkiye-sinirimizda-rus-guclerinin-olmasi-ermenistan-icin-onemli/.

[13] “Armenia Proposes CSTO States to Launch Process of Replacing Secretary General of the Organization,” ArmenPress, 28 Temmuz 2018. https://armenpress.am/eng/news/942079/ .

[14] “Cooling Of Russian-Armenian Relations,” CBC, 27 Temmuz 2018. http://cbc.az/en/en/news/cooling-of-russian-armenian-relations1532688194.

[15] “MOD: Armenia to Participate in NATO Military Exercises in Georgia,” News.am, 30 Temmuz 2018. https://news.am/eng/news/464207.html.

[16] “Why did Armenia drop out of NATO exercises at last minute,” Vestnik Kavkaza, 06 Eylül 2017. http://vestnikkavkaza.net/analysis/Why-did-Armenia-drop-out-of-NATO-exercises-at-last-minute.html .


© 2009-2024 Avrasya İncelemeleri Merkezi (AVİM) Tüm Hakları Saklıdır

 



Henüz Yorum Yapılmamış.

Kaynaklar:

Analiz
Yorum
Blog
Rapor
Bülten