Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın, son zamanlardaki açıklamalarında iktidarının ilk zamanlarının aksine “Ermeni soykırımı” söyleviyle ilgili farklı bir yaklaşım sergilediği bilinmektedir. Son yıllarda yeni ticari yollar, stratejik hedefler, iyi komşuluk ilişkileri adına atılan adımlar çerçevesinde Paşinyan’ın soykırım iddiasına ilişkin açıklamaları da değişim göstermektedir. Ermenistan’ın yıllardır sürdürdüğü politikanın aksine Paşinyan yeni yaklaşımı ile, komşu devletlerle barış ve refah içeren ilişkiler kurmayı amaçlamış olsa da, Ermenistan’da muhalefetin ve diasporanın radikal-militan kesiminin tepkisine neden olmuştur.

Paşinyan, 24 Ocak 2025 tarihinde Zürih’te, İsviçre Ermeni toplumu temsilcileriyle yaptığı toplantı esnasında, “soykırımın neden ortaya çıktığını, o sırada neler olduğunu anlamaları gerektiğini, neden 1939 yılında “Ermeni soykırımı” gündem olmadığı halde, 1950 yılında böyle bir gündem oluştuğunu” belirterek sorgulayıcı ifadeler kullanmıştır. Paşinyan’ın söz konusu açıklamaları kilisenin de dahil olduğu muhalif çevrelerde ve diasporada büyük yankı uyandırmıştır. Yine bir açıklamasında, 1915 olaylarından bahsederken “soykırım” yerine “Meds Yeghern” (Büyük Felaket) ve “kırım” kelimelerini kullanması, Paşinyan’ın meseleye değişen yaklaşımının göstergesi olmuştur. 

Bu çerçevede, geçtiğimiz hafta İsrail Başbakanı Netanyahu’nun “Ermeni soykırımını” tanıdığı yönünde yaptığı açıklamaya tepki gösteren Paşinyan, “açıklamanın Ermenistan veya halkının çıkarlarıyla bir ilgisi olmadığını, jeopolitik bir piyon haline gelmek istemediklerini ve devletin çıkarlarına odaklanmaları gerektiğini” belirterek yanıt vermiştir[1].   

Paşinyan iktidarının ilk yıllarında günümüzden farklı bir duruş sergilemiş ve soykırımı destekleyen açıklamalarda bulunmuştur.  8 Mayıs 2018’de parlamentoda yaptığı bir konuşma esnasında, 1915 Olaylarını bütün dünyaya tanıtacağı yönünde vaatlerde bulunmuştur[2]. Paşinyan ilerleyen süreçte de benzer açıklamalar yapmış, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin yüzüncü yılı anısına düzenlenen Paris Barış Paneli’ndeki konuşmasında da önceki ifadelerine yakın beyanatlar vermiştir[3].  

Zaman içinde Paşinyan, Ermenistan yönetimi, Diaspora ve Ermenistan’daki muhafazakâr kesimin desteğiyle yürütülen bu politikanın Ermenistan devleti ve halkına güvenlik, refah ve barış getirmediği kanaatine varmış ve Ermenistan’ın stratejik ve ekonomik olarak gelişmesi kapsamında soykırım söylemini gündeme getirmenin ülkenin çıkarlarına hiçbir faydası olmadığını anlamıştır.

Türkiye- Ermenistan ilişkileri normalleşme süreci kapsamında da Paşinyan, Türkiye ile olan siyasi ve ekonomik ilişkilerin düzenlenmesine yönelik bir politika yürütmüş ve bu politika kapsamında, soykırım iddialarının bir fayda sağlamayacağının, bilakis ilişkilerini normalleştirme yönünde çalıştığı Türkiye karşıtlığını körüklediğinin farkındalığına varmıştır.

Soykırım, 1948 Soykırımın Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme’nin 2. maddesinde unsurlarıyla beraber tanımlanmış ve hukukun terminolojisine girmiş bir suçtur. 1915 sevk ve iskanını “soykırım” olarak tanımlayan herhangi bir uluslararası mahkeme kararı bulunmamaktadır.

Türkiye bu konuda kendisine yöneltilen iddialara ve haksız suçlamalara kararlılıkla karşı çıkmıştır. Uluslararası mahkemeler de (Avrupa Adalet Divanı, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Mahkemesi) bazı ülkelerin parlamentolarında kabul edilen kararların siyasi olduğunu ve bağlayıcılığı bulunmadığını tescil etmiştir.

Sonuç olarak, Ermenistan’ın bugünkü yönetimi, Ermeni Diasporasının yıllardır “soykırım” iddialarını kabul ettirme çabalarının başarılı olmadığının, Türkiye’nin bu süreçte bir zarara uğramadığını, Ermenistan devletinin ve halkının bir asır cereyan eden tarihi gerçeği saptırılmış bir olay üzerinden hiçbir fayda sağlamayacağının farkındalığı ile yeni bir yaklaşım sergilemektedir. Her ne kadar Paşinyan’ın politikaları zaman zaman değişikliğe uğrasa da Türkiye – Ermenistan ilişkilerinin normalleşmesi yönünde çalışılan günümüz koşullarında bölgenin barış ve istikrarı adına, asılsız söylemlere dayanan politikaların yerini daha gerçekçi ve barışçıl söylemlere bırakması elzemdir.