Ermenistan, Türkiye ile ikili ilişkilerin normalleşmesi için başlatılan süreçte aktif bir role bürünmekten ziyade genel itibariyle yetkililer tarafından yapılan açıklamalarla adım atmaya çalışmıştır. Yalnızca sözlü olarak kalan ve normalleşme sürecinin gelişimi açısından somut bir gelişme sağlamayan adımlar, Ermenistan’ın bazı üçüncü devletlerle olan ilişkileri ile neredeyse çelişkili hale gelmiştir. Evvelki yazılarımızda belirttiğimiz gibi, Ermenistan’ın normalleşme sürecine olan yaklaşımı güven zedeleyici ve süreci zorlayıcı niteliktedir. Bölgede yaşanan gelişmelerin, bölge ülkeleri arasında aktif iş birliğini zorunlu kılması ile beraber bu olumsuz tutum daha fazla göze çarpmaya başlamıştır. Sürecin Ermenistan ayağını, gelişmeler ışığında, değerlendirmekte fayda vardır.

Ermenistan ve Yunanistan arasındaki iş birliği ve yakınlık, kuşkusuz bir mesaj içermektedir. Yunanistan Başbakanı Miçotakis 24 Nisan’da sosyal medya hesabından sözde soykırımı anma mesajı yayınlamıştır.[1] Mesajda Ermeni ve Yunanların dayanışmasının sarsılmaz nitelikte olduğunu vurgulamıştır. 5 Mayıs’ta Ermenistan Savunma Bakanı Papikyan Yunanistan’a gitmiş, 6 Mayıs’ta Yunan mevkidaşı ile görüşmüştür. Görüşme sonucunda açıklama yapan taraflar, yüksek düzeydeki iş birliğinden oldukça memnun bulunduklarını belirterek, ikili ilişkilerin daha da derinleştirilmesi için istekli olduklarını ifade etmişlerdir.[2] Papikyan 7 Mayıs’ta ise GKRY Savunma Bakanı ile ikili bir toplantı gerçekleştirmiş, Yunanistan için sarf ettiği olumlu sözlerin benzerlerini GKRY’li mevkidaşı için de söylemiştir.[3] GKRY tarafından “Kıbrıs Cumhuriyeti”nin savunma bakanı olarak nitelendirilen ve bu yolla adanın Türk tarafında da söz sahibi olmaya çalışan Palmas ile yapılan toplantının da, Türkiye’ye karşı bir mesaj içerdiğinin Ermeni yetkililer herhalde farkındadır.

Bilindiği üzere yakın zamanda Hindistan-Pakistan arasındaki gerilim şiddetini artırmış ve silahlı bir boyut kazanmıştır. Devamlı olarak dikkat çekici derecede büyük miktarlarda silah alımı yaptığı Hindistan, Ermenistan için kendince karşı denge oluşturmaktadır. Bu durumun son bir yansıması olarak 12 Mayıs’ta Ermenistan Güvenlik Konseyi Sekreteri’nin Hindistan’a gideceği bildirilmiştir.[4] Pakistan ile yaşanan gerginlik bakımından Türkiye, dış politika hedefleri doğrultusunda, arabulucu bir yaklaşım sergilerken Ermenistan duruma tarafsız kalmamıştır. Görüldüğü üzere dış politikada “denge” siyasetini benimsediğini ifade eden Paşinyan, henüz taraflarla dengeli ilişkiler kurabilme konusunda başarılı olamamıştır. Bu tavır, Türkiye ile normalleşme süreci için Ermenistan’ın yeterli çabayı göstermediğini akıllara getirmektedir.

15 Mayıs’ta Ermenistan Parlamentosu utanç verici bir olaya sahne olmuştur. Paşinyan’ın lideri olduğu Sivil Sözleşme Partisi’nden bir milletvekili, tartışmalar esnasında Koçaryan’a hakaret etmek saikiyle “Atalarının Türk olduğunu söylüyorlar.” demiştir. Koçaryan ise kendisine ya da atalarına Türk diyenleri hedef alan ağır küfürler ile cevap vermiştir.[5]

Bu utanç verici durum, Türkiye ile resmi bir normalleşme sürecini sürdürmeye istekli olduğunu ve bunun için çalıştığını iddia eden Ermenistan yetkililerinin sözlü açıklamalarını boşa çıkarmıştır. Ermenistan parlamentosunda “Türk” kelimesinin bir hakaret olarak kullanılması, buna verilen cevabın yine “Türklük” çerçevesinde bir sövgüden ibaret olması ve bu sövgünün de Paşinyan’ın lideri olduğu iktidar partisi kanadından gelmesi; Ermenistan’ın Türkiye ile ikili ilişkilerinin gelişmesi ve değişmesine yönelik tavrını bir kez daha gözler önüne sermiştir. Ne komşuluk ilişkilerine ne normalleşme sürecine ne de bölge barış, refah ve istikrarına faydası olmayan bilakis büyük zarar veren bu elim olay, yetkililer tarafından yapılacak kapsamlı bir açıklamaya; normalleşme süreci ise Ermenistan tarafından atılması beklenen somut ve sağlam adımlara muhtaçtır.

Sonuç olarak, Ermenistan normalleşme sürecine ve Türkiye’ye karşıtlığı bilinen üçüncü ülkelerle ilişkilerini günden güne geliştirmeye devam etmekte ve bu gelişme için somut adımlar da atmaktadır. Bununla birlikte, parlamentoda yaşanan elim olayın da tekrar gösterdiği gibi, normalleşme süreci için istekli olunduğunu belirten yetkililer, Türkiye ile ilişkilerin iyileşmesi için görünür bir somut adım atmaktan çekinmektedir. Ermenistan’ın hem kendi refah ve istikrarı hem de bölgenin barış, refah ve istikrarı için Türkiye ile ilişkilerinde daha fazla çaba göstermesi gerekmektedir. Aksi halde Ermenistan bakımından yalnızca sözde kalan bu normalleşme isteği, birkaç basın açıklaması ve meclis konuşması olarak tarihteki yerini alacak; nihai hedef olan barış, refah ve istikrar unsurları ise bölge ülkeleri için bir hayal olmaktan öteye geçemeyecektir.